Η αρχαία Δρυϊνούπολη

Δρυϊνούπολη της Ηπείρου ονομάζεται η περιοχή στο νότιο τμήμα της σημερινής Αλβανίας[2] και βόρειο της σημερινής Ελλάδος. Αποτελείται από χωριά τα οποία από την αρχαιότητα κατοικούνται από Έλληνες .Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα διότι δεν υπάρχουν πολλά ιστορικά στοιχεία τα οποία μπορούν να μας δώσουν μια χρονολογία σχετική με την έλευση των πρώτων Ελληνικών φύλων στην περιοχή. 

Τα μοναδικά ντοκουμέντα ,τα οποία βοήθησαν εκείνους  πού ασχολήθηκαν με την ιστορία της Δρόπολης είναι τα μοναστηριακά (δίπτυχα) που χρησιμοποιούνταν κυρίως από τους μοναχούς με σκοπό την καταγραφή των εσόδων-εξόδων καθώς και τις διάφορες δωρεές που έκαναν στις Μονές  οι κάτοικοι της περιοχής. Μία  πλήρης ματιά στην ιστορία της Δρόπολης μας προσφέρει ένα χειρόγραφο, μοναστηριακό αρχείο από την περίοδο του Μεσαίωνα, το οποίο παρέδωσε στον Γάλλο πρόξενο στα Ιωάννινα Πουκεβίλ (Pouqueville) ένας διανοούμενος από το Αργυρόκαστρο. Λίγο αργότερα ο Πουκεβίλ το ονομάζει σε «ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ».

Τοπικοί συγγραφείς όπως ο Α. Πετρίδης το αναφέρουν ως :«ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΗΣ ΔΡΥΟΠΙΔΟΣ».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο Χρονικό υπάρχει μεγάλη ανάμειξη του μύθου και της πραγματικότητας , πράγμα που παρατηρείται κυρίως στην αρχαία Ελληνική ιστορία. Έτσι ξεκινάει και η ιστορία της Δρόπολης. «Στραφέντες οι Έλληνες εκ του Τρωικού πολέμου, ευρόν αιτίους της αρπαγής της Ελένης τον Άτλαντα και Τίτον,[3] τους οποίους και εδίωξαν της πατρίδος αυτών. Αυτοί λαβόντες ανά δύο χιλιάδας ανθρώπων ήλθον εις την πεδιάδα του Δρύινου ποταμού, και ο μεν Άτλας έκτισε φρούριον ονομάσας αυτό Δρυϊνούπολιν, εξ ου και οι κάτοικοι Δρύοπες[4]. Ο δε Τίτος έκτισε την Τιτούπολιν (Ιφιτούπολη) προς τον Βοιωτικόν ποταμόν».

Με τον Τρωικό πόλεμο λοιπόν και την αρπαγή της «ωραίας Ελένης» ξεκινά και το γένος των Δροπολιτών, οι σύμβουλοι του Θησέα Άτλας και Ίφιτος εκδιώχθηκαναπό τους Αθηναίους με την κατηγορία του φόνου του, τότε μαζί με 4.000 άνδρες και γυναικόπαιδα ξεκίνησαν νύχτα και πήγαν να εγκατασταθούν στα ακατοίκητα μέρη της Ηπείρου. Αφού λοιπόν πέρασαν από τις Θερμοπύλες, έκαναν Θυσία στον Απόλλωνα, πέρασαν από τη Θεσσαλία, έφτασαν στα όροι της Πίνδου και κατέληξαν σε έναν έρημο τόπο της Ηπείρου, ο οποίος διασχίζονταν από τον Κέλυδνο[5] ποταμό. Η τροφή τους ήταν μέλι από δρυς[6] οι οποίοι ευδοκιμούσαν στην περιοχή και κρέας από άγρια ζώα. Έτσι λοιπόν ονόμασαν το μέρος Δρυϊνόπολιν. Τότε έγιναν και οι πρώτες μείξεις πληθυσμών στην περιοχή και τα Αττικά φύλα μαζί με εκείνα των Μολοσσών ενώθηκαν. 

Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβωνας καθώς και ο ιστορικός Θεόπομπος (τέταρτος αιώνας) κάνουν λόγο για 17 ηπειρωτικά φύλα τα οποία πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Αναφέρουν τους Δρύοπες, τους Μολοσσούς, τους Χάονες, τους Θεσπρώτες, τους Σελλούς[7], τους Ελλοπαίους, τους Κασσωπαίους, τους Αθαμάνες, τους Αμβρακιώταις, τους Ατιντάνες[8],τους Τυμφαίους, τους Παρωραίους, τους Τάλαρες[9], τους Αίθηκες, τους Εορδαίους[10], τους Ορέσταις και τους Αγραίους. Εκείνη την περίοδο ο Ίφιτος έκτισε την Ιφιτούπολη κοντά στον Αωό ποταμό[11]. Αργότερα δημιουργήθηκαν και άλλες νέες πόλεις αλλά και κωμοπόλεις στις οποίες κτίστηκαν κάστρα, όπως :η Αντιγόνεια[12],η Αδριανούπολη[13], η Φοινίκη[14]και άλλες μεταγενέστερες κατά την Βυζαντινή περίοδο όπως: το Αργυρόκαστρο[15] και η Κολορισσή[16].

Αργότερα κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ο τόπος μας γνώρισε ακμή.Το Χρονικό αναφέρει αυτήν την μετάβαση από την μία περίοδο στην άλλη με την έλευση των πρώτων Αποστόλων και την πίστη στον ένα Θεό. Δίνει μεγάλη σημασία σ’ αυτό αναφέροντας την οικοδόμηση Μοναστηριών και Ιερών Ναών. Ο τρόπος με τον οποίο έχει γραφτεί είναι ιδιαίτερος. Μια γλώσσα αποτελούμενη από τη σύγχυση των αρχαϊκών λέξεων με το γλωσσικό ιδίωμα της Δρόπολης, δηλαδή την καθομιλουμένη[17]. Είναι καλό να επισημάνουμε και την παράδοση η οποία με το πέρασμα του χρόνου έχει αφομοιώσει πολλά μυθολογικά στοιχεία και τα έχει μετατρέψει σε ιστορικά[18]. 

Το Χρονικό αναφέρει πολλούς τέτοιους μύθους και θρύλους που βασίζονται μόνο στην παράδοση. Πολλοί ιστορικοί και περιηγητές θεώρησαν εντελώς αβάσιμο να έχει έρθει Αττικός πληθυσμός στη Δρόπολη και ευρύτερα στην Ήπειρο. Ωστόσο κάποιοι μεταγενέστερή τους, το δέχονται βασιζόμενοι κυρίως στη γλώσσα του τόπου, η οποία διαφέρει κυρίως στο άκουσμα αλλά και τις λέξεις με εκείνη των άλλων χωριών της Ηπείρου, κυρίως αυτών που βρίσκονται κοντά στην πόλη των Ιωαννίνων.

Ένας από αυτούς είναι ο Ζώτος Μολλοσός,[19] ο οποίος μελέτησε την ιστορία του τόπου από κοντά. Επίσης ανασκαλεύοντας παλιά ιστορικά στοιχεία από αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους[20] διαπίστωσαν ότι έγινε μετανάστευση Ελληνικών φύλων και κυρίως Αττικών από τον Τρωικό πόλεμο και μετά. Μεγάλη σημασία δίνεται και στην ίδρυση της Επισκοπής προς τιμήν του Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως από το Βυζάντιο και την μεταφορά της έδρας της Μητροπόλεως εκεί. Με την εισβολή των Οθωμανών τα μέρη μας αναστατώθηκαν και σιγά-σιγά ακολούθησαν και αυτά τη μοίρα της υπόλοιπης Αυτοκρατορίας. Τα πρώτα χρόνια πριν την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως έδειξαν κάποια ελαστικότητα απέναντι στους Δροπολίτες δίνοντάς τους πολλά προνόμια[21]. 

Το 1453 γίνεται η άλωση της Πόλης[22] από τους Τούρκους και τότε οι προαναφερόμενοι έδειξαν τα πραγματικά τους «ενδιαφέροντα». Δια της βίας πήραν περιούσιες, κατακρεούργησαν, γκρέμισαν ναούς και γενικά σκόρπισαν τον φόβο και τον τρόμο στην περιοχή με συνεργούς πολλούς Αλβανούς (αφομοιωμένους). Το Χρονικό αναφέρει πολλά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν ανάμεσα στους Τούρκους, τους Αλβανούς και τους Δροπολίτες. Σημαντική αναφορά κάνει στις αντιδράσεις των κατοίκων απέναντί τους, καθώς και στον αφανισμό πολλών χωριών εξαιτίας των δυσβάστακτων φόρων και των ληστρικών επιδρομών συνοδευόμενων με εγκλήματα. Θα αναφερθούμε παρακάτω σ’ όλα εκείνα τα χωριά τα οποία καταστράφηκαν εξ αιτίας τους. Τότε το μυθικό-θρυλικό στοιχείο παύει να υπάρχει και οι αναφορές στα γεγονότα εκείνης της περιόδου γίνονται χρονολογικά. Μολαταύτα υπάρχουν ακόμη πολλά κενά στην απότομη μετάβαση από την Αρχαιότητα μέχρι και την Οθωμανική υποδούλωση. 

Οι πιο πολλοί ιστορικοί που μελέτησαν το Χρονικό ήταν του 19 αιώνα, όπως : Ο Παναγιώτης Αραβαντινός και ο Αθανάσιος Πετρίδης ο οποίος κατάγονταν από τη Δρόβιαννη.[23]Ανέλυσαν με κάθε λεπτομέρεια τα διάφορα μοναστηριακά έγγραφα, χρησιμοποίησαν προφορικά στοιχεία από τη λαϊκή παράδοση και μετά από μεγάλη έρευνα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το Χρονικό αποτελεί ιστορικό στοιχείο[24] που αποδεικνύει την απαρχή του Δροπολίτικου γένους.

Αυτό ήταν εν συντομία το περιεχόμενο του Χρονικού. Παρακάτω θα αναφερθούμε στη Δρόπολη από γεωγραφικής άποψης ,στα χωριά της και την ιστορία τους .Επίσης θα αφιερώσουμε ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς μου στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό ,στην περίοδο της Τουρκοκρατίας κυρίως στα καταστρεμμένα χωρία) ,στα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας, σε μαρτυρίες ντόπιων κατοίκων, στα Θρησκευτικά (Μονές, Ιεροί Ναοί και Εκκλησιαστικά Συγκροτήματα) καθώς και στις σύγχρονες εποχές που βρισκόμαστε.

[1] ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΔΡΟΠΟΛΗ. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΟΝΟΜΑ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ.

 

[2]Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 1923 ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ.

 

[3] Ο ΙΦΙΤΟΣ ΑΝΑΦΕΡΑΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΩΣ ΤΙΤΟΣ.

 

[4] ΟΙ ΔΡΥΟΠΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΩΝ ΔΡΥΪΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ Ή ΔΡΟΠΟΛΙΤΩΝ.

 

[5] ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΣΤΡΑΒΩΝΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ Ο ΚΕΛΥΔΝΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΔΡΙΝΟΣ.

 

[6] ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΕΝΝΟΕΙ ΜΕΛΙ ΑΠΟ ΑΓΡΙΕΣ ΜΕΛΛΙΣΕΣ ΠΟΥ ΥΠΗΡΧΑΝ ΣΤΙΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΕΣ.

 

[7] ΟΙ ΣΕΛΛΟΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΝ ΣΤΗ ΠΑΝΩ ΔΡΟΠΟΛΗ.

 

[8] ΟΙ ΑΤΙΝΤΑΝΕΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΡΥΟΠΕΣ ΗΤΑΝ ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ ΤΗΣ ΔΡΟΠΟΛΗΣ.

 

[9] ΟΙ ΤΑΛΑΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣΑΝ ΣΤΗ ΠΙΝΔΟ.

 

[10] ΟΙ ΕΟΡΔΑΙΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣΑΝ ΣΤΗ ΜΟΣΧΟΠΟΛΗ.

 

[11] ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ Η ΠΟΛΗ ΑΥΤΗ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ ΤΙΤΟΠΟΛΙΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΤΕΠΕΛΕΝΙ.

 

[12] Η ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟ . ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΑΡΑΚΙΝΑΣΤΑ .

 

[13] ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Η ΔΡΟΠΟΛΗ ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΝ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡΑ ΑΔΡΙΑΝΟΥ , ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΚΟΝΤΑ ΣΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΣΩΦΡΑΤΙΚΑ.

 

[14] ΦΟΙΝΙΚΗ ΗΤΑΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ ΒΟΥΡΚΟΥ ΦΟΙΝΙΚΗ.

 

[15] ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ Ο ΑΡΓΥΡΟΣ ΕΚΤΙΣΕ ΤΟ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΚΑΤΑΚΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΩΘΟΜΑΝΟΥΣ .

 

[16] ΤΗΝ ΚΟΛΟΡΙΣΣΗ(ΚΟΛΟΡΙΤΣΗ)ΤΗΝ ΕΚΤΙΣΕ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΛΛΩΡΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΛΙΒΑΤΟΒΕΙΟΥ.Η ΚΟΛΟΡΙΣΣΗ ΥΠΗΡΞΕ ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΚΩΜΟΠΟΛΗ.

 

[17] ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΛΕΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΩ ΔΕΡΟΠΟΛΗ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΚΑΤΑ ΜΙΑ ΣΥΛΛΑΒΗ :ΚΑΝΑΜΑΝ Κ.Α.

 

[18]ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΔΡΟΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΟΒΥΖΑ(ΒΑΣΣΙΛΙΣΑ ΤΟΥ ΙΛΛΥΡΙΚΟΥ ΠΟΥ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΟΤΙ ΕΙΧΕ ΕΝΑ ΣΤΗΘΟΣ)ΜΠΕΡΔΕΥΕΕΙ ΤΟ ΦΟΝΟ ΤΟΥ ΓΙΟΥ ΤΗΣ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΔΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΩΝΥΜΟ ΤΟΥ ΓΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΙΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΛΟΙ ΙΕΡΕΙΣ ΣΤΗ ΔΡΟΠΟΛΗ ΔΙΑΒΑΖΑΝ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟ Σ’ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.ΕΤΣΙ ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΑΡΡΩΣΤΕΝΑΝ Η ΚΑΙ ΠΕΘΑΙΝΑΝ.ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΤΕ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΕΠΑΨΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΕΤΑΙ.

 

[19] ΗΤΑΝ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΕ ΕΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΑΤΑΓΩΝΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΡΟΒΙΑΝΝΗ.

 

[20] Ο ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΔΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΘΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΓΟΝΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΙΜΙΛΟ ΠΑΥΛΟ.

 

[21] ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΔΕΝ ΕΒΑΛΑΝ ΤΟΣΟΥΣ ΠΟΛΟΥΣ ΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΟΤΙ ΕΒΑΛΑΝ ΑΡΓΟΤΕΡΑ.

 

[22] Η ΛΕΞΗ ΠΟΛΗ ΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ.

 

[23] ΧΩΡΙΟ ΣΤΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΔΕΛΒΙΝΟΥ.

 

[24] ΓΙΑ ΝΑ ΦΘΑΣΟΥΝ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΓΙΝΑΝ ΠΟΛΛΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ Ο «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ»ΤΟ 1871 ΔΕΧΤΗΚΕ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΣΑΝ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΔΙΗΓΗΣΗ.ΛΙΓΟ ΚΑΙΡΟ ΑΡΓΟΤΕΡΑ Ο ΠΕΤΡΙΔΗΣ ΤΟ ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΕ ΣΕ «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΔΡΥΟΠΙΔΟΣ».

πηγές – έρευνα –  παραπομπές:
Θεοφάνης Μαλκίδης, “Η Εθνική Ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας”
Φίλιππας Λίτσιος, “Το Χρονικό της Δρόπολης”

 

dervitsani.gr