Βαλκανικοί Πόλεμοι - Αυτονομία (1912-1917)

Στα 1912 – 1913, στους Βαλκανικούς Πολέμους, απελευθερώνονται από τον Ελληνικό Στρατό μαζί με τη Μακεδονία και τη Ν. Ήπειρο και τα Βορειοηπειρωτικά εδάφη: από τη Χειμάρρα μέχρι την Κορυτσά. Το «ποθούμενο» του Αγ. Κοσμά έδειχνε να πραγματοποιείται όταν τον Νοέμβριο του 1912 υψωνόταν η Ελληνική Σημαία στην Χιμάρα, τον Δεκέμβριο στην Κορυτσά, τον Μάρτιο του 1913 σε Αργυρόκαστρο και Άγιους Σαράντα... 

Όμως τα συμφέροντα των Μεγάλων, τότε, Δυνάμεων υπερτερούν: Με πρωτοβουλία Ιταλίας και Αυστροουγγαρίας δημιουργείται εκ του μηδενός, το αλβανικό κράτος. Για να μπορέσει να επιβιώσει παραχωρούν βίαια σ’ αυτό το ελεύθερο βόρειο τμήμα της Ηπείρου. 

Ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός μπροστά σ’ αυτή την αδικία ξεσηκώνεται. Στις 17 Φεβρουαρίου 1914 κηρύσσει στο Αργυρόκαστρο την ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ. Ορίζεται κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο και μέλη τους Μητροπολίτες Δρυινουπόλεως Βασίλειο, Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα και Κορυτσάς Γερμανό. 

Οι Βορειοηπειρώτες αρχίζουν ένοπλο αγώνα χωρίς - δυστυχώς - τη βοήθεια του Ελληνικού Κράτους. Η επανάσταση κατά του αλβανικού ζυγού πετυχαίνει και στις 17 Μαΐου 1914 αναγκάζονται οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Αλβανία να υπογράψουν το ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ δηλ. την ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ. 

Η κυβέρνηση της Αυτονομίας τον Οκτώβριο του 1914 παραδίδει την εξουσία στον Ελληνικό Στρατό πού απελευθέρωσε για δεύτερη φορά τη Β. Ήπειρο.

από το αφιέρωμα της ΣΦΕΒΑ: 
Βόρειος Ήπειρος - Ελληνισμός μέσα στο χρόνο