17 Φεβρουαρίου 1914: Η ανακήρυξη της Αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου στο Αργυρόκαστρο λεπτό προς λεπτό

Στις 16 Φεβρουαρίου 1914 το Δέλβινο και οι Άγιοι Σαράντα ανακηρύσσουν την Αυτονομία τους. Παρά τις διαταγές της Ελληνικής Κυβέρνησης προς τις Aρχές για παρεμπόδιση των εκδηλώσεων, η Προσωρινή Κυβέρνηση στο Αργυρόκαστρο αποφάσισε η ανακήρυξη της Αυτονομίας να γίνει επίσημα στις 17 Φεβρουαρίου και μάλιστα να λάβει πανηγυρικό χαρακτήρα για την τόνωση του ηθικού του λαού. Ως τόπος ορίσθηκε κατάλληλος χώρος κοντά στο Αργυρόκαστρο, στις όχθες του ποταμού Δρίνου. 

Ο πληθυσμός της πόλεως και της περιοχής Αργυροκάστρου άρχισε να συγκεντρώνεται από τις πρώτες πρωινές ώρες πάνοπλος. Οι αστυνομικές αρχές βρέθηκαν σε αδυναμία να παρέμβουν. Ο Ελληνικός Στρατός που βρισκόταν σε επιφυλακή και σημαντικές δυνάμεις του με πυροβολικό είχαν καταλάβει δεσπόζουσες θέσεις, απέφυγε να επέμβει, για να αποτραπούν τυχόν αιματηρά επεισόδια. 

Στις 4 το απόγευμα έφτασε στις όχθες του Δρίνου ο Πρόεδρος και τα μέλη της Προσωρινής Κυβερνήσεως και άρχισε η τελετή του αγιασμού. Την δέηση υπέρ του Προέδρου της Βορείου Ηπείρου Γεωργίου Ζωγράφου κάλυψαν η συμπυρσοκρότηση των όπλων και οι ζητωκραυγές από τους ιερολοχίτες (εθελοντές στρατιώτες που τάχθηκαν υπό τις διαταγές της προσωρινής Κυβέρνησης) και του ενόπλου πλήθους (7.000 ένοπλοι). Ακολούθησε ολιγόλεπτη βαθιά σιγή και έπειτα μέσα σε κατάνυξη και συγκίνηση άρχισε να υψώνεται στον γαλανό ηπειρωτικό ουρανό η Σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου. Στο ανέβασμα της στον ιστό, για λίγο, συναπαντήθηκε με την Ελληνική Σημαία που υποστελλόταν.

Στην συγκινητική, αλλά και τόσο παράξενη αυτή στιγμή, ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος προχώρησε λίγα βήματα και στρέφοντας προς την Ελληνική Σημαία που κατέβαινε αργά-αργά, με παλλόμενη από λυγμούς και πάθος φωνή, της απηύθυνε σύντομη και συγκινητική προσλαλιά αποχαιρετισμού από μέρους του Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου:  

«Χάριν της υπερτάτης Εθνικής ανάγκης κατεβιβάσθης, ω θείον όνειρον, ημών τε και των πατέρων μας γαλανόλευκη μας, εθνική μας Σημαία. Αλλά αντί Σου δεν ανυψώνομεν ξένην, αλλά την θυγατέραν σου Ηπειρωτικήν, προωρισμένην να κατεσχίση κατά της αλβανικής ημισελήνου».

Στην συνέχεια ο Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος εκφώνησε πολιτικό λόγο στον οποίο ανέπτυξε το νόημα της Ανακηρύξεως της Αυτονομίας, όπου ανάμεσα στα άλλα είπε:  

«Η Ελλάς εξηναγκάσθη να θυσιάσει την Ήπειρον χάριν ανωτέρων συμφερόντων. Ο Ηπειρωτικός όμως λαός δεν δύναται να υποκύψει εις τον ζυγόν βαρβάρου λαού, αι δε εγγυήσεις ας υπόσχονται, δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν. Το προ πεντακοσίων ετών όνειρον εκπληρούται σήμερον, εν τη αποφάσει των Ηπειρωτών όπως αποθάνουν υπέρ της Ελευθερίας των».

Μετά το τέλος της τελετής η προσωρινή Κυβέρνηση επικεφαλής του λαού κατευθύνθηκε προς το Αργυρόκαστρο. Στην πλατεία του Διοικητηρίου μίλησε προς τα συγκεντρωμένα πλήθη ο Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων και ο γεμάτος ενθουσιασμός λόγος του «ηλέκτρισε» τους πάντες. Οι ελληνικές αρχές απέφυγαν να υποβάλλουν τον Στρατό στην σκληρή δοκιμασία να εμποδίσει τους επαναστάτες και στον εξώστη του Διοικητηρίου υψώθηκε η Σημαία της Αυτόνομης Πολιτείας, ενώ τμήματα του Ιερού Λόχου Αργυροκάστρου απέδιδαν τιμές και οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν συνέχεια. 

Πηγή: "Ο Βορειοηπειρωτικός Αγών 1914" Κωνσταντίνου Σκενδέρη

Στη φωτογραφία με την οποία ο Γεώργιος Πανταζίδης (από τη Βύσανη Πωγωνίου) απαθανάτισε την ιστορικότερη στιγμή του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού διακρίνεται ο Γιαννιώτης δημοσιογράφος και συγγραφέας Γεώργιος Χατζής - Πελερέν να κρατάει τη σημαία της Αυτονόμου Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου.
Προς τα δεξιά του διακρίνονται με τη σειρά: ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος Παπαχρήστου, ο Υπουργός Εξωτερικών Β. Ηπείρου Αλέξανδρος Καραπάνος, ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως Β. Ηπείρου Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος, ο Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος.
Πλαισιόνονται από τον κλήρο και το λαό του Αργυροκάστρου καθώς και από Ιερολοχίτες Αγωνιστές.