Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η επίσκεψη του στη Δερβιτσάνη

Με μεγάλη ευλάβεια προς το πρόσωπο του Ισαποστόλου και Αγίου Κοσμά του Αιτωλού αποφασίσαμε να συλλέξουμε κάποια στοιχεία και γεγονότα από την ντόπια παράδοσή μας, τα οποία αναφέρονται στην επίσκεψή του στη Δερβιτσάνη.

Ο Άγιος Κοσμά ο Αιτωλός γεννήθηκε το 1714 στο χωριό Μέγα Δένδρο του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Από το Γένος θεωρείται ο προπομπός (πρόδρομος) της ηρωικής επανάστασης κατά των τουρκικό ζυγό. Ήταν εκείνος ο οποίος ενίσχυε με τη φλόγα της Ορθοδοξίας των υποδουλωμένο λαό και τον οδηγούσε μέσα από την εμπειρία της Εκκλησίας στην αποτίναξη της οιαδήποτε δουλείας.
Ύστερα από μια περίοδο σοβαρών αποφάσεων ο ίδιος οδηγείται στην Κωνσταντινούπολη κατά το έτος 1760 και λαμβάνοντας την ευχή από τον Πατριάρχη Σεραφείμ το Β’, ξεκινάει το ιεραποστολικό του έργο. Η πρώτη του περιοδεία ξεκίνησε από την κεντρική Ελλάδα, φθάνοντας ως το Μεσολόγγι, το Αγρίνιο και τη Ναύπακτο.

Κατά το έτος 1774 ξανά πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη για να λάβει άδεια και να κηρύξει στα νησιά του Αιγαίου. Μετά από ένα χρόνο επιστρέφει στο Άγιον Όρον όπου επιδίδεται σοβαρής μελέτης και έπειτα ξεκινάει την τελευταία περιοδεία του στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου. Ο ίδιος έδωσε βαρύτητα κυρίως στις περιοχές της τότε Ηπείρου, μιας και θεωρούσε πως εκείνα τα μέρη διέτρεχαν διπλό κίνδυνο, τόσο από τους Φράγκους όσο και από τους Μουσουλμάνους.  Περνώντας από αρκετές περιοχές περισσότερο από μία φορά, οδηγούσε το σκλαβωμένο λαό με πολύ απλό και σοφό τρόπο στη γνώση της αλήθειας.

Σύμφωνα με ότι διασώζει η προφορική και γραπτή μας παράδοση, ο Άγιος Κοσμάς διέμενε από δύο ημέρες σε κάθε χωριό και κήρυττε συνολικά τρεις φορές. Μία το βράδυ της άφιξής του, μία το μεσημέρι της επόμενης ημέρας και μία το βράδυ της ίδιας ημέρας. Γνωρίζοντας το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του λαού, συνέδεε με την Εκκλησιαστική Θεολογία με την βιοτική πρακτική και την εμπειρία της αποκάλυψης του Θεού εντός του ανθρώπου.


Η περιληπτική αναφορά στο έργο του Αγίου από μέρους μας δεν αποσκοπεί στην προχειρότητα αλλά στην απλή και γενική κατανόηση του έργου του από τους αναγνώστες μας.
Σύμφωνα με την τοπική μας παράδοση ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στη Δερβιτσάνη όχι μόνο πέρασε αλλά και διανυκτέρευσε στον παλαιό μαχαλά της “Γκαζιουνάρας” απέναντι από το σημερινό Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η συγκεκριμένη συνοικία μέχρι των ημερών μας διατηρεί αρκετά παλαιά οικοδομήματα τα οποία ανάγονται στην προ του 18 αιώνα εποχή. 

Η μετοίκηση των κατοίκων από το Βυζαντινό χωριό Δέρβη (πλάι στην Ιερά Μονή Ασωμάτων Δέρβης, αναφορά στο “Χρονικό της Δρυοπίδος” και στο περιοδικό” Βορειοηπειρωτικά Ανάλεκτα και άλλα δημοσιεύματα”) σύμφωνα με μαρτυρίες και μοναστηριακά δίπτυχα είχε ξεκινήσει ήδη από τον 13 αιώνα. Όσων αφορά τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου ο οποίος οικοδομήθηκε το έτος 1871 (περίπου 100 χρόνια μετά την περιοδεία του Αγίου Κοσμά), γνωρίζουμε από μαρτυρίες του ιδίου του αείμνηστου πατήρ Μιχαήλ Ντάκου, πως στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα ο Ναός, υπήρξε άλλος μικρότερος με μεγαλύτερη αρχιτεκτονική σημασία. Κατά την χειμερινή περίοδο ένα μεγάλος χείμαρρος προκάλεσε ανεπανόρθωτες ζημιές στο οικοδόμημα και οι κάτοικοι του χωριού ξανά ανοικοδόμησαν τον Ιερό Ναό με Κονιτσιώτες τεχνίτες στα ίδια θεμέλια και με μεγαλύτερες διαστάσεις . Άλλη μία μαρτυρία αυτού του εγχειρήματος υπάρχει μέχρι σήμερα στο καμπαναριό της Εκκλησίας μας, όπου είναι εμφανή η προσθήκη νέου τείχους στο παλαιό.

Ο Άγιος Κοσμάς περνώντας από την Κοιλάδα της Δρόπολης επισκέφθηκε σχεδόν όλα τα χωριά της και κατέληξε στη Δερβιτσάνη το έτος 1776. Όπως διασώζουν οι προφητείες του, ένας Δερβιτσιώτης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του τον ειρωνεύτηκε λέγοντάς του τη φράση: “Όλα τα ξέρεις εσύ”! Τότε ο Άγιος χωρίς να του ζητήσει το λόγο, του είπε: “Πήγαινε και θα το βρεις στο δρόμο”. Όντως πηγαίνοντας για το χωριό της Κολορισσής ο Δερβιτσιώτης κατ’ άλλους έσπασε το πόδι του και κατ’ άλλους πέθανε. Ωστόσο θα πρέπει αν κάνουμε γνωστό πως ο Άγιος δεν υπήρξε τιμωρός κανενός, απλώς πληροφορήθηκε ένα γεγονός το οποίο έμελλε να πάθει ο συγκεκριμένος κύριος. 
Αυτή η προφητεία διασώζεται μέχρι σήμερα και με την εξής προσθήκη: “Ελέγχθη εις την Δερβιτσάνην Β. Ηπείρου”. Κατά την επιστροφή του ο Άγιος πληροφορούμαστε από τον Γεώργιος Χ. Παπαδόπουλο, πως ο Άγιος ξαναπέρασε από τη Δερβιτσάνη και κήρυξε πλησίον του παρεκκλησίου της Αγίας Παρασκευής (νυν κοιμητήριο) ξανά κατά το έτος 1776 λίγα χρόνια πριν το μαρτυρικό του θάνατο στο Κολικόντασι του Φίερι.

Ύστερα από προφορική έρευνα καταφέραμε να βρούμε το σπίτι στο οποίο φιλοξενήθηκε ο Άγιος πλησίον της Εκκλησίας. Βέβαια πολλοί αναφέρονται και σε τέλεση Θείας Λειτουργίας από τον ίδιο, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν έχει εξακριβωθεί ακόμη. Το εν λόγω οίκημα ανάγεται στον 17 αιώνα και όπως θα δείτε στις παρακάτω φωτογραφίες, πρόκειται για μια λιτή, φτωχική και απλοϊκή οικία σε μορφή πυργίσκου με μικρά θολωτά παράθυρα και πόρτα.

 Το μαρτύριο του Αγίου:

Το μαρτύριο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού έλαβε χώρα την 24 Αυγούστου του 1779 έω από χωριό Κολικόντασι του σημερινού Φίερ . Αιτία της θανατώσεώς του δια του απαγχονισμού υπήρξε η σθεναρή του αντίσταση υπέρ της αργία της Κυριακής. Ο ίδιος έγινε η αιτία να μεταφερθεί το παζάρι της Κυριακής ημέρα Σάββατο. Οι Εβραίοι δυσαρεστημένοι για αυτό το γεγονός, δωροδόκησαν τον Κουρτ πασά του Βερατίου, ο οποίος όταν ο Άγιος πήγε για να λάβει άδεια να κηρύξει στην εκεί περιοχή, διέταξε να τον συλλάβουν και να τον κρεμάσουν πλάι στον ποταμό Άψο κοντά στο Βεράτι. Πηγές μας αναφέρουν πως δεν υπήρξε καθόλου δίκη πριν την εκτέλεση, αλλά και καμία κατηγορία εις βάρος του.  Το άγιο λείψανό του οι Τούρκοι αφού του έδεσαν μία πέτρα στο λαιμό, το έριξαν μέσα στο ποτάμι. Ο πιστός λαός για τρεις ολόκληρες ημέρες έψαχνε να το βρει, ώσπου ο εφημέριος της Εκκλησίας της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Κολικόντασι παπά – Μάρκος, αξιώνεται να δει το λείψανο όρθιο να πλέει στο ποτάμι, σαν να ήταν εν ζωή. Μπάινοντας στη βάρκα πηγαίνει το αγκαλιάζει και εκείνη τη στιγμή έτρεξε αίμα πολύ από το στόμα του Αγίου. Τελικά το ενταφίασε στο νάρθηκα της Εκκλησίας των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Κολικόντασι.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως τον ανακύρηξε επίσημα άγιο στις 20 Απριλίου του 1961. Η μνήμη του τιμάται την 24 Αυγούστου κάθε έτους.

             Μερικές από τις προφητείες του σχετικά με την περιοχή μας:

1. “Πήγαινε και στο δρόμο θ΄ ανταμειφθείς”.
(Ελέχθη εν Δερβιτσάνη περί τίνος, όστις ειρωνεύθη τον Άγιον. Ούτος μετ’ ολίγον ετραυματίσθη καθ’ οδόν υπό τινός εχθρού του)
2. Στην Αυλώνα θα γίνει χαλασμός. Θα έλθουν στρατεύματα να ελευθερώσουν τον τόπο”.
3. “Στο Μπουκορμέ θα χυθεί πολύ αίμα”.
4. “Όταν ακούετε ότι ο πόλεμος άρχισε, τότε κοντά είναι”.
5. “Όσα χωριά είναι κοντά σε δρόμο πολλά θα τραβήξουν”.
6. “Η Δρόπολις θα πάθη, διότι ο τόπος είναι γυμνός”.
7. “Η Δρόπολις θα είναι γεμάτη στρατεύματα”.
8. “Θα χαθεί η σοδιά της χρονιάς από την εύφορη Δρόπολι και – μάνα μου ! – αίμα πολύ που έχει να χυθεί”.
9. “Λάκκοι και βράχοι στη Δρόπολι θα είναι γεμάτοι φεύγοντας”.
(Εις το αλβανικόν χειρόγραφον, η προφητεία αύτη έχει ως εξής: “Τα βουνά, οι χαράδρες και οι κάμποι της Δρόπολης θα γεμίσουν προσφυγιά”).
10. “Εις τα χωριά Πέπελη σεις άδικα θα φοβάσθε· τίποτε δεν θα πάθετε. Μόνον τα παιδιά σας που θα είναι στους δρόμους τα κλαίτε”.
11. “Από τρία μπουγάζια στενά, Κρά, Κράψη και Μουζίνα, θα περνούν πολλά στρατεύματα για την Πόλι. Καλόν είναι τα γυναικόπαιδα να βγουν στα βουνά. Θα σας ρωτούν αν είναι μακριά η Πόλι· εσείς να μη λέτε την αλήθεια, διότι θα σας κακοποιήσουν. Ο στρατός αυτός δεν θα φθάσει στην Πόλι, στη μέση του δρόμου θα μάθη ότι ο πόλεμος τελείωσε”.
12.”Το ποθούμενο θα γίνει στην τρίτη γενεά. Θα το ιδούν τα εγγόνια σας. ”
(Ελέχθη εν Χειμάρρα – Η σπουδαιοτάτη αύτη προφητεία του Αγίου, η οποία έτρεφε την γλυκυτέραν ελπίδα του υποδούλου Γένους, έλαβε καταπληκτικήν επαλήθευσιν. Διότι οι χρόνοι της απελευθερώσεως του Έθνους είναι πράγματι η τρίτη γενεά από των χρόνων που προεφήτευσεν αυτήν ο Άγιος, καθόσον, ως γνωστόν, εκάστη γενεά υπολογίζεται εις 25 έτη)

 

Άποψη απ’ τα ανατολικά

Άποψη από την οικία στην οποία σύμφωνα με τη παράδοση διέμεινε ο Άγιος Κοσμάς
ανήκει στην οικογένεια Χ. Κονίνη.

dervitsani.gr