Τα σπουδαιότερα πανηγύρια της Δρόπολης πριν την απαγόρευση της θρησκείας - Αγία Τρίαδα Πέπελης και Παναγία Επισκοπής

Τα σπουδαιότερα πανηγύρια της Δρόπολης στα οποία έπαιρναν μέρος χιλιάδες προσκυνητές προτού καταργηθεί η θρησκεία από την Κομμουνιστική Κυβέρνηση της Αλβανίας, ήταν τα εξής:


1- Το πανηγύρι που γινόταν κατά την εορτή της Πεντηκοστής στο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας στην Πέπελη (φωτογραφία), το οποίο ήταν ξακουστό σ’ όλη την Ήπειρο για την φιλανθρωπική δράση του. Το μοναστήρι αυτό είχε τμήμα Γηροκομείου, Βρεφοκομείου, όπου συγκεντρώνανε τα εξώγαμα βρέφη. Φρενοκομείο, για κείνους που είχαν πάθει σοβαρές ψυχικές διαταραχές ή είχαν τρελαθεί.

2- Το πανηγύρι που γινόταν στην Επισκοπή κατά την εορτή της Παναγιάς στις 8 Σεπτεμβρίου στην Βυζαντινή εκκλησία της αρχαίας έδρας του Επίσκοπου της Δρόπολης, ο οποίος τότε έφερε τον τίτλο «Επίσκοπος Αδριανουπόλεως».

3- Το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής που γινόταν στις 26 Ιουλίου στο Τεριαχάτι, στην ανακαινισμένη από τους κατοίκους του παλιά εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, που είναι χτισμένη σε εξαίρετη τοποθεσία, στην καρδιά της Δρόπολης, απ’ όπου φαίνεται όλη η κοιλάδα του Δρίνου.

4- Το πανηγύρι που γινόταν κατά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, στην Φράστανη, που κι΄ αυτό είναι χτισμένο σε ωραία τοποθεσία, επάνω σ’ ένα λόφο.

5- Το πανηγύρι της Παναγιάς που γινόταν κατά την εορτή της Παναγιάς, στις 15 Αυγούστου και της Αναλήψεως στο μοναστήρι των Ζωναριών ή του Κακιωμένου της Κατούνας.

Απ’ όλα τα πανηγύρια μόνο το πανηγύρι της Αγίας Τριάδας ήταν τριήμερο. Άρχιζε από το απόγευμα της παραμονής της Πεντηκοστής και διαρκούσε μέχρι το βράδυ της Δευτέρας, του Αγίου Πνεύματος. Συγκέντρωνε πολλούς προσκυνητές και για τη φήμη του Μοναστηριού και γιατί οι δυο αυτές γιορτές συμπίπτουν με το κορύφωμα της άνοιξης. Η θέση του μοναστηριού είναι προνομιούχα. Είναι χτισμένο απάνω στο ξάγναντο λόφου με απεριόριστη θέα και πολύ κοντά στα Έλληνο-Αλβανικά σύνορα. Και όταν οι σχέσεις των δυο χωρών Ελλάδας και Αλβανίας ήσαν καλές και φιλικές οι Αλβανοί φρουροί τα ων συνόρων επέτρεπαν στους κατοίκους των παραμεθόριων χωριών της Ελλάδος να περάσουν ελεύθερα τα σύνορα για να παν’ στο πανηγύρι. 

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η επίσκεψη του στη Δερβιτσάνη

Με μεγάλη ευλάβεια προς το πρόσωπο του Ισαποστόλου και Αγίου Κοσμά του Αιτωλού αποφασίσαμε να συλλέξουμε κάποια στοιχεία και γεγονότα από την ντόπια παράδοσή μας, τα οποία αναφέρονται στην επίσκεψή του στη Δερβιτσάνη.

Ο Άγιος Κοσμά ο Αιτωλός γεννήθηκε το 1714 στο χωριό Μέγα Δένδρο του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Από το Γένος θεωρείται ο προπομπός (πρόδρομος) της ηρωικής επανάστασης κατά των τουρκικό ζυγό. Ήταν εκείνος ο οποίος ενίσχυε με τη φλόγα της Ορθοδοξίας των υποδουλωμένο λαό και τον οδηγούσε μέσα από την εμπειρία της Εκκλησίας στην αποτίναξη της οιαδήποτε δουλείας.
Ύστερα από μια περίοδο σοβαρών αποφάσεων ο ίδιος οδηγείται στην Κωνσταντινούπολη κατά το έτος 1760 και λαμβάνοντας την ευχή από τον Πατριάρχη Σεραφείμ το Β’, ξεκινάει το ιεραποστολικό του έργο. Η πρώτη του περιοδεία ξεκίνησε από την κεντρική Ελλάδα, φθάνοντας ως το Μεσολόγγι, το Αγρίνιο και τη Ναύπακτο.

Κατά το έτος 1774 ξανά πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη για να λάβει άδεια και να κηρύξει στα νησιά του Αιγαίου. Μετά από ένα χρόνο επιστρέφει στο Άγιον Όρον όπου επιδίδεται σοβαρής μελέτης και έπειτα ξεκινάει την τελευταία περιοδεία του στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου. Ο ίδιος έδωσε βαρύτητα κυρίως στις περιοχές της τότε Ηπείρου, μιας και θεωρούσε πως εκείνα τα μέρη διέτρεχαν διπλό κίνδυνο, τόσο από τους Φράγκους όσο και από τους Μουσουλμάνους.  Περνώντας από αρκετές περιοχές περισσότερο από μία φορά, οδηγούσε το σκλαβωμένο λαό με πολύ απλό και σοφό τρόπο στη γνώση της αλήθειας.

Σύμφωνα με ότι διασώζει η προφορική και γραπτή μας παράδοση, ο Άγιος Κοσμάς διέμενε από δύο ημέρες σε κάθε χωριό και κήρυττε συνολικά τρεις φορές. Μία το βράδυ της άφιξής του, μία το μεσημέρι της επόμενης ημέρας και μία το βράδυ της ίδιας ημέρας. Γνωρίζοντας το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του λαού, συνέδεε με την Εκκλησιαστική Θεολογία με την βιοτική πρακτική και την εμπειρία της αποκάλυψης του Θεού εντός του ανθρώπου.

Ο δάσκαλος και αγωνιστής Βαγγέλης Κ. Ζάχος (Τζίμος) 1912-1984

Πολλοί Έλληνες αρχικά πίστεψαν στον κομμουνισμό ως όχημα για ισότητα και εθνική δικαίωση αλλά πολύ σύντομα διαψεύστηκαν. Αξίζει όμως τιμή σε αυτούς τους λίγους που όταν διαπίστωσαν την πραγματικότητα του κομμουνισμού αγωνίστηκαν και τελικά θυσιάστηκαν για να παραμείνουν Έλληνες στον τόπο τους. 

Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν και ο Βαγγέλης Ζάχος, που παρουσιάζουμε στη συνέχεια μέσα από κείμενο του Βασίλη Ιωάννου:

Ο Βαγγέλης ήταν γιος του Κώστα και της Κατερίνας Ζάχου. Γεννήθηκε στο Αλύκο, λίγους μήνες πριν το χαλασμό και τη σφαγή του 1912. Είχε τη μοιραία τύχη να μην γνωρίσει πατέρα, γιατί ο πατέρας του ήταν ένας από τους τέσσερις σφαγιασμένους από τους  Τουρκοαλβανούς στις 28.11.1912. Μεγάλωσε μέσα στη φτώχεια, την ταπείνωση και την άγρια εκμετάλλευση. Ανδρώθηκε με τη φλόγα για λευτεριά και κοινωνική δικαιοσύνη, συνάμα και με το μίσος για τους δυνάστες, αγάδες, τον Λόρδο «Μπιμπέλι», και τους φοροεισπράκτορες του Βασιλιά Ζώγκου, που λυμαίνονταν την Ε. Ε. Μειονότητα, αρπάζοντάς της όλα τα εισοδήματα. Σπούδασε στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας και αποφοίτησε από το Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς, όπου γνώρισε και έγινε «βλάμπης» (αδερφός), με τον ομοϊδεάτη του Λευτέρη Τάλλιο.

Ασπάστηκε τα κομμουνιστικά ιδεώδη και έκανε πολλά όνειρα για την λύτρωση της αγαπημένης του πατρίδας, την Βόρεια Ήπειρο. Υπηρέτησε δάσκαλος στο χωριό Πάλι. Την περίοδο του σχολικού ζητήματος διαμαρτυρήθηκε δυναμικά και διώχτηκε από τις αρχές. Στη διάρκεια του Αντιφασιστικού Αγώνα ο Βαγγέλης, από τους πρώτους, βγήκε παρτιζάνος. Ο ατρόμητος χαρακτήρας του και η κομμουνιστική ιδεολογική κατάρτισή του, τον ανέδειξαν  διοικητικό μέλος του Τάγματος του Θεολόγου.

Το ταμπόρι - Το φυλάκιο Γεωργουτσατών

Ανταπόκριση από το 1903 και άλλα για το φυλάκιο Γεωργουτσατών

Το Ταμπόρι (φυλάκιο) Γεωργουτσατών

§      Η ”τούρκικη’’ λέξη ταμπόρι σημαίνει σταθμός - φυλάκιο – παρατηρητήριο.

Το πέρασμα των Γεωργουτσατών, από την θάλασσα (Ιόνιο) προς την ενδοχώρα πρέπει να ήταν πάντοτε από τα σημαντικά της περιοχής και αυτό το μαρτυρούν οι δύο σταθμοί – ταμπόρια  που βρίσκονται στις άκρες του, στην Κιάφα της Μουζίνας και στην ομώνυμη τοποθεσία στους Γεωργουτσάτες. Δεν είναι τυχαία άλλωστε το ότι κάποιο σημαντικό πρόσωπο στην αρχαιότητα είχε θαφτεί στους πρόποδες της πλαγιάς που βρίσκονταν το «ταμπόρι» των Γεωργουτσατών, ότι πολύ κοντά εκεί βρέθηκε πανάρχαιος καλά κρυμμένος για αιώνες θησαυρός και ότι οι Τούρκοι,από τα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας τους στην περιοχή, είχαν μετονομάσει το χωριό ‘Αϊ Θανάσης σε Ισιαράτ πού σημαίνει σημάδι.Την σπουδαιότητα αυτού του φυλακίου επιβεβαιώνει και ένα δημοσίευμα της παλιάς Πανηπειρωτικής εφημερίδας «ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ» στις 5 Σεπτεμβρίου του 1903.

Σε ανταπόκριση από το Αργυρόκαστρο ‘’πλέκεται’’ το εγκώμιο του Δροπολίτη – Σωφρατικινού φύλακα Δημήτριου Π. Κύργιου, ο οποίος υπηρέτησε την τουρκική ‘’τζανταρμερία’’(χωροφυλακή)για πάνω από 17 χρόνια σε Μπεράτι, Αργυρόκαστρο ,Δρόπολη και άλλα μέρη, με μεγάλη επιτυχία.Το ότι υπηρετούσε την εποχή εκείνη στο ‘’νταμπόρι’’ ένα τόσο σημαντικό στέλεχος της χωροφυλακής είναι ακόμη ένας λόγος, που δείχνει την στρατηγική θέση της περιοχής μας. Θέση,η οποία είχε επιλεγεί από τις αρχές του 1890 και για την εγκατάσταση τουρκικού στρατοπέδου (στα χάνια).

Η ομιλία του Νικολάου Μπάκου από τη Δερβιτσάνη για το “Σχολικό Ζήτημα” στα Τίρανα

Ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της ντόπιας ιστορίας μας, αποτελεί αδιαμφισβήτητα  η αντίσταση των Δεροπολιτών και ειδικά των Δερβιτσιωτών στο γνωστό μέχρι των ημερών μας, “Σχολικό Ζήτημα”. Όλο αυτό το διάστημα προσπαθούμε να συλλέξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα αρχεία για τις απεργιακές κινητοποιήσεις εκείνης της δύσκολης περιόδου.

Η καθολική “εξάπλωση” της απεργιακής διάθεσης μπορεί να προβληθεί αβίαστα με την ακόλουθη ομιλία του ζευγίτη (αγρότη) Νικολάου Μπάκου από τη Δερβιτσάνη. Μετά μεγάλης πυγμής και θάρρους δε δίστασε να σταθεί ως άλλος μάρτυρας μπροστά σε πολιτικούς και ηγέτες του τότε Αλβανικού Βασιλείου και να απευθύνει προς όλους αυτούς μια βαρύγδουπη ομιλία, η οποία όπως θα διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι, πηγάζει από τα βάθη της πολυπαιδεμένης καρδιάς του. Τέτοιου είδους ομολογίες σπανίζουν επί των ημερών μας. Μια προσφώνηση η οποία είχε τη δυναμική ενός απλοϊκού και συνάμα έξυπνου προεστού, μιας και ο Νικόλαος Μπάκος συμμετείχε στην αποστολή των προεστών όλης της Β. Ηπείρου, για την επαναφορά των ελληνικών γραμμάτων στα σχολεία μας.

Ωστόσο ύστερα από αυτή του την κάθετη στάση, ο ίδιος όπως και άλλοι αγωνιστές, υπέστη τις τρομερές συνέπειες της αλβανικής ηγεμονίας. 

Σας παραθέτουμε αυτούσια την ομιλία του ενώπιον των αρχών της πρωτευούσης των Τιράνων:

17 Δεκεμβρίου 1913: Η υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας - Το βόρειο τμήμα της Ηπείρου επιδικάζεται στην Αλβανία

Στις 30 Μαΐου 1913 υπεγράφη η Συνθήκη του Λονδίνου, ως  αποτέλεσμα της Διάσκεψη λεγόμενης και Συνδιάσκεψη Ειρήνης, που έγινε στην αγγλική πρωτεύουσα, για τον τερματισμό του Α΄ Βαλκανικού πολέμου (1912-1913). Αυτή η Συνθήκη συνομολογήθηκε μεταξύ των Βαλκανικών Συμμάχων (Βουλγαρίας - Ελλάδας - Μαυροβουνίου και Σερβίας) αφενός, και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου. Έμεινε γνωστή και ως Βαλκανο-Τουρκική Συνθήκη.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη αυτή παραχωρούνταν στους νικητές (στα Βαλκανικά κράτη) όλα τα εδάφη που βρίσκονταν δυτικά της γραμμής Αίνου - Μηδείας, εκτός της Αλβανίας, που όπως αναφέρθηκε παραπάνω δημιουργούνταν ως ανεξάρτητη Ηγεμονία. Συγκεκριμένα το κείμενο της συνθήκης, το οποίο συντάχθηκε οριστικά , προέβλεπε (άρθρο 2) να παραχωρήσει η Οθωμανική αυτοκρατορία όλα τα Ευρωπαϊκά εδάφη που βρίσκονταν δυτικά της γραμμής Αίνος - Μήδεια, εκτός της Αλβανίας. 

Οι Σύμμαχοι και η Τουρκία (άρθρο 3) ανέθεταν στις έξι Μεγάλες Δυνάμεις (υπό την Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη που συνέχιζε τις συνομιλίες), τη χάραξη των συνόρων και το διακανονισμό των ζητημάτων που αφορούσαν την Αλβανία καθώς τους παρείχαν τη δυνατότητα (άρθρο 5) να αποφανθούν για την τύχη των ελληνικών νήσων του Αιγαίου, εκτός της Κρήτης (άρθρο 4) για την οποία η Πύλη παραιτείτο "υπέρ των συμμάχων Ηγεμόνων πάντων των επί της Νήσου κυριαρχικών δικαιωμάτων της".

Με βάση τις αποφάσεις της Πρεσβευτικής Συνδιασκέψεως του Λονδίνου η Διεθνής Επιτροπή Καθορισμού των Συνόρων θα έπρεπε να αρχίσει τις εργασίες για τη χάραξη των ορίων της Αλβανίας την 1^η Σεπτεμβρίου 1913. Μόλις όμως στις 4 Οκτωβρίου κατόρθωσε να συνέλθει στην πρώτη της εναρκτήρια συνεδρίαση στο Μοναστήρι της Μακεδονίας. 

Πριν αρχίσει τις εργασίες της η Επιτροπή, οι Μεγάλες Δυνάμεις της γνωστοποίησαν την απόφαση τους να παραχωρηθεί η Κορυτσά (που είχε απελευθερωθεί από τον Ελληνικό Στρατό στις 7/10/1912) στην Αλβανία, ενώ παράλληλα προειδοποίησαν την Ελλάδα να μην φέρει προσκόμματα στην απόφαση τους αυτή.

Δικαζόμαστε, μόνο και μόνο γιατί είμαστε Έλληνες - Είκοσι χρόνια από την έναρξη της δίκης παρωδίας των Τιράνων

Με το όνομα «Η δίκη των 5» έμειναν στην ιστορία του σύγχρονου βορειοηπειρωτικού αγώνα τα συγκλονιστικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν τον Απρίλιο του 1994 με τη σύλληψη 5 ηγετικών  στελεχών της Ομόνοιας και την δίκη παρωδία  που ξεκίνησε το Δεκαπενταύγουστο του ίδιου έτους. Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν την κινητοποίηση και τη συμπαράσταση ελληνισμού απ' όλα τα μέρη της γης. Οι 5 ηγέτες ήταν οι Θ. Μπεζιάνης, Β. Παπαχρήστου, Η. Σύρμος, Κ. Κυριακού και Π. Μάρτος.

Ακολουθεί σχετικό απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο του Βαγγέλη Παπαχρήστου «Ταλαιπωρημένοι μα αγέρωχοι»

Ύστερα από τέσσερις μήνες έντονων ανακρίσεων, πιέσεων και εκβιασμών, ανακοινώθηκε  η ημερομηνία της δίκης: Δεκαπέντε  Αυγούστου, ανήμερα της γιορτής της Παναγίας. Οι πληροφορίες έλεγαν ότι θα ήταν μια δίκη ανοιχτή, δημοκρατική και με την συμμετοχή των ΜΜΕ

Ξημέρωσε. Το έγχρωμο νερό, που το ονόμαζαν τσάι, εκείνο το πρωί το στερήθηκαν. Ανήσυχες οι αρχές, μπας και αργούσανε για τη δίκη, τους αφαίρεσαν αυτό το «αγαθό».  Τους έβαλαν τις χειροπέδες ανά δύο - ο Παναγιώτης έμεινε μόνος του - και τους έμπασαν στο αστυνομικόford, μαζί με μια ομάδα οπλισμένων αστυνομικών. Ανάμεσα σε δύο άλλα θωρακισμένα οχήματα, γεμάτα με οπλισμένους αστυνομικούς, κορνάροντας στους δρόμους της πρωτεύουσας, μπήκανε στο Δικαστικό Μέγαρο. Στους δρόμους οι πολίτες σταματούσαν φοβισμένοι και κοιτούσαν σαστισμένοι...

Η δράση του Ηπειρωτικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως στην περιοχή της Δρόπολης

Γράφει ο ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΛΙΔΑΣ

* Ο ακάματος ερευνητής και φίλος, Αθανάσιος Δέμος, με τα δύο πολύ ενδιαφέροντα και διαφωτιστικά άρθρα του, που δημοσίευσε πρόσφατα στην εφημερίδα «Πρωϊνός Λόγος», μας ενημέρωσε για την πρωτοποριακή δράση του Ηπειρωτικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κων/λεως στο σύνολο του Ηπειρωτικού χώρου. Η δράση του Η.Φ.Σ.Κ. επεκτάθηκε και στην ίδρυση Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας (Φ.Α.) σε πολλά χωριά της επαρχίας Δρυϊνουπόλεως (Δρόπολης) του Νομού Αργυροκάστρου. 

Πρωτοστάτης στην ίδρυση της Αδελφότητας υπήρξε ο μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως (και Αργυροκάστρου) Λουκάς (ο Β’, Πετρίδης, 1899-1909). Με τις συχνές επισκέψεις του στην έδρα του Πατριαρχείου, στην Κωνσταντινούπολη, συγκέντρωνε τους εργαζομένους σ' αυτή και καταγόμενους από τα διάφορα χωριά της επαρχίας του. Αυτούς οργάνωνε σε Φιλ. Αδελφότητα του καθενός χωριού ξεχωριστά, με απώτερο σκοπό τη λειτουργία ελληνικού σχολείου στη γενέτειρά τους, όπου δε λειτουργούσε και την απρόσκοπτη λειτουργία του, εφόσον λειτουργούσε, με την παροχή της απαραίτητης υλικής κι όχι μόνο βοήθειας.

Ορισμένα από τα μέλη της Φιλ/κής Αδελφότητας. ήταν εγγεγραμμένα μέλη στον Η.Φ.Σ.Κ.. Αρκετά από τα μέλη τους ήταν ήδη προβεβλημένα από την προσωπικότητάς τους και τη συνολική οικονομική τους επιφάνεια. Τα μέλη αυτά συγκέντρωσαν και τους υπόλοιπους εργαζόμενους του χωριού τους στην Κων/πολη και συσκέπτονταν για τον τρόπο βοήθειας στη γενέτειρά τους. Πρώτος σύμβουλος και βοηθός τους ο μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Λουκάς.
Από το 1900 περίπου άρχισε η υλοποίηση των ενεργειών τους για την ίδρυση της Φιλ/κής Αδελφότητας σε καθένα από τα χωριά της επαρχίας της μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως. Μία τέτοια Αδελφότητα ήταν και η «Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα των εν Κωνσταντινουπόλει Σωτηριωτών», με την οποία και θα ασχοληθώ εν συντομία.