Οι επιστολές των Ηπειρωτών στο Γάλλο Πρόξενο των Ιωαννίνων Ρενέ Πυώ

Συνεχίζουμε με άλλη μία μαρτυρία του Γάλλου Πρόξενου των Ιωαννίνων, Πυώ, σχετικά με τις επιστολές τις οποίες έλαβε κατά το διάστημα της περιοδείας του στην Ήπειρο από όλους τους Έλληνες προύχοντες και διδασκάλους του τόπου μας.

Πέρασα το χθεσινό απόγευμα εξετάζοντας τον ήδη ογκώδη φάκελο με τις εκκλήσεις που μου επιδόθηκαν και τους λόγους που εκφωνήθηκαν κατά το πέρασμά μου. Έχω μπροστά μου τέλειες αναφορές, οι οποίες συγκροτούν ολόκληρο φάκελο, όπως εκείνη που μου επιδόθηκε στα στενά της Μουζίνας και προέρχεται από τα 13 χωριά της περιοχής: Κάτω Λεσινίτσα, Δίβρη, Δρόβιαν, Άγιος Ανδρέας, Μαλτσάνι, Τσαρκοβίτσα, Λουσάτι, Κράγκη, Μουζίνα, Κεσαράτι, Γράσδανη, Σμίνετση. Είναι ολόκληρη επαρχία. Στο χάρτη θα τα βρείτε στα ανατολικά του Δελβίνου. Οι πρόκριτοι κάθε χωριού έθεσαν την υπογραφή τους κάτω από τη δήλωση: « Είμαστε Έλληνες και ζητούμε την ένωση με την Ελλάδα».

Να η δήλωση που έγραψε ο δάσκαλος και υπέγραψαν οι δύο έφοροι της κοινότητας της Δερβιτσάνης:

« Είμαστε Έλληνες Ηπειρώτες και όχι Αλβανοί. Η απόφασή μας είναι ακλόνητη. Τώρα που και εμείς απολαύσαμε τα αγαθά της ελευθερίας, είμαστε αληθινά παιδιά της και προτιμούμε το θάνατο από το ζυγό ενός λαού χωρίς πολιτισμό και χωρίς παιδείας»

Μια υγρή σφραγίδα μ’ ένα σταυρό στη μέση πιστοποιεί τη γνησιότητας των υπογραφών.

Οι αντιπρόσωποι της Γράψης, της Λιούγκαρης και της Φραστανής γράφουν:

Μαρτυρικές μορφές της Ιερωσύνης στη Βόρειο Ήπειρο που έζησαν τον διωγμό του Χότζα

Οι περισσότεροι δεν ευτύχησαν να ξανακούσουν τον ήχο της καμπάνας 

Οι σεβάσμιες ιερατικές μορφές από το χώρο της Βορείου Ηπείρου, που θα παρουσιάσουμε εν συντομία παρακάτω, έζησαν τoν διωγμό της Ορθόδοξης πίστης από το αθεϊστικό καθεστώς του Χότζα. Πέθαναν πονεμένες, κυρτωμένες και λευκασμένες από τα μαρτύρια, χωρίς να προδώσουν «τα ιερά και τα όσια». Τις σκεπτόμαστε και κυλάει από το μέτωπό μας αιμάτινος ιδρώτας. 

Κάποιοι απ’ αυτούς τους ιερείς, λίγοι, πρόλαβαν και χάρηκαν την ανάσταση της Εκκλησίας της Αλβανίας με τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο. Και ξαναλειτούργησαν ύστερα από μισό περίπου αιώνα! Η χάρη του Θεού τους έδωσε αυτή την μεγάλη τιμή. Τι και αν δεν είχαν ούτε καλυμμαύχι, ούτε ράσο, ούτε άμφια. Εκείνο που τους έδινε αξία και έκανε ευπρόσδεκτη την προσφορά τους στο θείο Θυσιαστήριο ήταν οι αρετές που τους συνόδευαν. Και κυρίως η υπομονή και η σταθερή προσκόλληση στην Εκκλησία του Χριστού. Έκλεισαν τα μάτια τους, μονολογώντας: «Διήλθομεν δια πυρός και ύδατος και εξήγαγες ημάς εις αναψυχήν». 

Οι περισσότεροι, όμως, αποσχηματισμένοι κληρικοί δεν ευτύχησαν να ξανακούσουν τον γλυκό ήχο της καμπάνας. Έσβησαν μαραμένοι σαν το κερί που λιώνει, μετά από μια μακροχρόνια και εξαντλητική ταλαιπωρία. Ή ταξίδεψαν στον άλλο κόσμο καταπληγωμένοι από τα μαχαίρια και τα ξίφη των αρνητών της πίστης. 


π. Κων/νος Βόσδος 

Γεννήθηκε το 1902 στην Κοσοβίτσα. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και έτσι ανατράφηκε σε θρησκευτικό περιβάλλον, που του καλλιέργησε την αγάπη του για το Χριστό. Τελείωσε το σχολαρχείο στην Ελλάδα και μετά το θάνατο του πατέρα του χειροτονήθηκε, το 1942, ιερέας. Υπηρέτησε με ζήλο στα χωριά Κοσοβίτσα, Σωφράτικα, Σελειό και Κλεισάρι. Η Μητρόπολη Αργυροκάστρου, αναγνωρίζοντας και επαινώντας το έργο του, του απένειμε τον τίτλο του Σταυροφόρου και τον όρισε ηγούμενο της μονής Αγίας Τριάδας Πέπελης, την οποία αναστήλωσε. Ο αγώνας και η αγωνία του για τη διατήρηση της ορθόδοξης πίστης, έστρεψε το αθεϊστικό καθεστώς εναντίον του. Κατηγορήθηκε, φυλακίστηκε στα Τίρανα για δέκα έξι μήνες και βασανίστηκε απάνθρωπα. Καταδικάστηκε σε θάνατο ως προδότης της Αλβανίας και εκτελέστηκε στις 30-9-1964 σε άγνωστο μέχρι σήμερα τόπο. 

18 Απριλίου 1994: Η νύχτα θρίλερ όπου οδηγήθηκαν 300 Βορειοηπειρώτες στα κρατητήρια

Πέρασαν 20 χρόνια από την 18^η Απριλίου 1994,  από την νύχτα θρίλερ ή όπως μπήκε στην ιστορία του βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού: «Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου». 

Σαν αποτέλεσμα της επιχείρησης «blic» της αστυνομίας και των μυστικών αλβανικών υπηρεσιών, στις 10 το βράδυ σε όλο το βορειοηπειρωτικό χώρο, οδηγήθηκαν στα κρατητήρια 300 Βορειοηπειρώτες. Κάτι το πρωτάκουστο, το τρομερό.  Μερικοί αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από μερικές ώρες, μερικοί μετά από μερικές νύχτες, ενώ πέντε ηγέτες της οργάνωσης ΟΜΟΝΟΙΑ οδηγήθηκαν στα κρατητήρια και δικαστήκαν με την περίφημη «δίκη παρωδία» των Τιράνων.

Ακολούθησε το πρώτο ανακοινωθέν της Ομόνοιας για συμπαράσταση και ομοψυχία όπου και παραθέτουμε:

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ

Προς όλες τις οργανώσεις της Ομόνοιας

Προς όλα τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης

Άγιοι Σαράντα, 23.04.1994

 Μετά από το αποτρόπαιο έγκλημα της Επισκοπής για το οποίο η στάση της Ομόνοιας είναι γνωστή, ακολουθήθηκε δίωξη πολλών Ελλήνων, ηγετών της όπως και αιφνιδιαστικός έλεγχος στα γραφεία της Ομόνοιας και της Ε.Α.Δ. Ο έλεγχος αυτός έγινε στα μεσάνυχτα, παραβιάζοντας όλα τα γραφεία της Ομόνοιας, ενώ στα γραφεία στο Αργυρόκαστρο έγινε διάρρηξη και πάρθηκαν από όλα τα γραφεία, σε όλη την επικράτεια,  τα βασικά νόμιμα ντοκουμέντα και μητρώα της οργάνωσης  και άλλα έγγραφα από τη ΣΙΚ  και από τα όργανα δημόσια τάξης.

Ο Ρενέ Πυώ (Rene’ Puaux) στους Αγίους Σαράντα τον Μάιο του 1913

Άγιοι Σαράντα, 4 Μαΐου 

Το «Ζάτουνα» (ταχύπλοο), το οποίο πλέει με ταχύτητα επτά κόμβων, έκανε δύο ώρες και ένα τέταρτο από την Κέρκυρα έως τους Αγίους Σαράντα, τους οποίους επισκέφθηκα την προηγούμενη εβδομάδα. Το λιμάνι παρουσιάζει την ίδια κίνηση, όπως την προηγούμενη Τετάρτη. Μουλάρια και άλλα νευρώδη ηπειρωτικά άλογα σε πομπή, ανεβαίνουν την παραλία, φορτωμένα δέματα και σακιά με προορισμό το εσωτερικό της χώρας. Οι Άγιοι Σαράντα είναι το πρώτο λιμάνι, στην πραγματικότητα το μοναδικό – δεδομένου ότι το νότιο λιμάνι της Πρέβεζας δεν επιτρέπει την είσοδο σε μεγάλα πλοία – ολόκληρης της Δυτικής Ηπείρου με τα σημαντικά κέντρα του Αργυροκάστρου, του Δελβίνου, ακόμη και των Ιωαννίνων.

Το τελωνείο του είχε έσοδα της τάξεως των 70 χιλιάδων φράγκων μηνιαίος, χωρίς να υπολογιστεί ως επιπρόσθετο βάρος στο ταμείο η σίτιση του ελληνικού στρατού. Το λιμάνι και τα περίχωρά του ήταν ιδιοκτησία του Αβδούλ Χαμίτ (1842 – 1918) Οι Έλληνες – και δεν υπήρχαν μόνο Έλληνες στους Αγίους Σαράντα με εξαίρεση τους μουσουλμάνους και μερικούς κυβερνητικούς υπαλλήλους – ήταν ενοικιαστές του σουλτάνου. Η νεοτουρκική επανάσταση έκανε τους Αγίους Σαράντα κρατικό κτήμα και απέσυρε τα εισοδήματα από το ιδιαίτερο ταμείο του σουλτάνου. Πάντως οι Έλληνες κάτοικοι πλήρωναν πάντοτε τα ενοίκια στην οθωμανική κυβέρνηση. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος (του 1912), η Ελλάδα αποβίβασε στρατεύματα – χίλιους άνδρες – για να υποστηρίξουν, από αυτό το μέρος, τις επιχειρήσεις εναντίον των Ιωαννίνων, αλλά αυτή η δύναμη ήταν ανεπαρκής. 

Απόστολος Αρσάκης - Ο Μεγάλος Ευεργέτης της Ελληνικής Παιδείας από την Πρεμετή

Ο Απόστολος Αρσάκης γεννήθηκε το 1792 στη Χοταχόβα (Hotovë) της Βορείου Ηπείρου, κοντά στην Πρεμετή. Προέρχονταν από βλαχόφωνη οικογένεια και ήταν γιος το Κυριάκου Αρσάκη, ο οποίος ήταν εξάδελφος με τους αδερφούς Τοσίτσα. Σε μια από τις συνεχόμενες νυχτερινές επιδρομές των γενιτσάρων τού Αλή Πασά, ο πατέρας του Αρσάκη, βλέποντας τον κίνδυνο να πέσει στα χέρια των Τούρκων ο γιος του, παίρνει τον Αποστόλη και πηγαίνουν στην Πρεμετή. 

Επειδή τα πράγματα χειροτέρευαν, το 1800 πήρε την απόφαση να στείλει τον οκτάχρονο γιο του στο Βουκουρέστι, όπου ζούσε ο αδερφός του Γεώργιος, ο οποίος ήταν έμπορος, και οι θείοι του Ζώτος και Ηλίας.

Το 1804 ο θείος του τον έστειλε για σπουδές στη Βιέννη. Για μία εξαετία έλαβε τη γυμνασιακή εκπαίδευση και διδάχθηκε την ελληνική παιδεία από τον διδάσκαλο τού Γένους Νεόφυτο Δούκα. Στη συνέχεια μετέβη στη Χάλη τής Σαξονίας όπου σπούδασε Ιατρική.

Το 1811, σε ηλικία 19 ετών, έγραψε βουκολικό ειδύλλιο σε γλαφυρή αρχαία δωρική διάλεκτο κατά μίμηση του Θεοκρίτου. Το ειδύλλιο αυτό το αφιέρωσε στον Μέγα Ναπολέοντα με αφορμή τη γέννηση τού γιου του και επιχειρώντας με αυτό να συγκινήσει τον αυτοκράτορα, ώστε να βοηθήσει στην απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Τούρκους. 

Το 1813, σε ηλικία 21 ετών, ανακηρύχτηκε χειρουργός και διδάκτορας με την εναίσιμο διατριβή του, γραμμένη στη λατινική γλώσσα, «Περί τού εγκεφάλου και τού νωτιαίου μυελού των ιχθύων». Με τη διατριβή αυτή τόλμησε να ελέγξει επιστημονικά τις θεωρίες τού διαπρεπούς φυσιοδίφη Cuvier. Το έργο του αυτό εκτιμήθηκε ως σημαντικό έργο για την εποχή του, αλλά και ευρύτερα για την ιστορία τής Φυσικής Ιστορίας. 

Η ομιλία του Δημογέροντα της Δερβιτσάνης προς το Στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή

“Εκλαμπρότατε,

Φλογερά δάκρυα χαράς και συγκινήσεως καταβρέχουσι τας παρειάς του Ελληνικού πληθυσμού της Ηπειρωτικής ταύτης κωμοπόλεως Δερβητσάνης και αυτών έτι των μικρών, επί τη υψηλή παρουσία των ηρώων του Αγώνος της Ελευθερίας και των κατακτητών του απορθήτου, κατ’ Ευρωπαίους, οχυρωτάτου Μπιζανίου, των απελευθερωσάντων ημάς τους μέχρι τούδε ταλαιπώρους υποδούλους Έλληνας από τον βαρύν ζυγόν της αγρίας και βαρβάρου Τουρκίας, όστις επί τετρακόσια και πλέον έτη επικείμενος επί του τραχήλου ημών πολυειδώς και πολυτρόπως εβασάνιζεν ημάς τους δυστυχείς της Ηπείρου Έλληνας. 

Η αρχαία πόλη Σωρεία και η Ιερά Μονή Θεοτόκου Σωρωνιάς

Στη  θέση   Μονής  Σωρωνιάς  σήμερα, εκείτο  η  αρχαία  πόλη  Σωρεία, η  ύπαρξη της  ιστορείται από  τους   πρώτους  μετά  Χριστόν  αιώνες , η  αρχαία  πόλη αποτυπώθηκε  για αρκετούς αιώνες ως  σύμβολο πολιτισμού   ,συνδεδεμένο με ‘’τις αδελφές Αγάπη, Πίστη, Σοφία’’ υπέρ της  Ελληνορθόδοξης εκκλησίας.

 Μέχρι  τα  μέσα  του  16^ου αιώνα, η  αρχαία Σωρεία  βρισκόταν  ‘’εν  ζωή’’, το  1522  η  επιδημία σε ρόλο καταλύτη  αφάνισε  κάθε  ζωντανό  οργανισμό, κλείνοντας  αιώνια  την  πύλη  της  αρχαίας  πόλης  Σωρείας.  (σύμφωνα  με το  βιβλίο  του   Σωζομενού,  βιβλ.Β΄, κεφ. Κε, εκδ. Παρισίων,  σελ.  105 ) .

Μεγάλες  ήτο και  η  λεηλασίες,  επί  Αλί  Πασά  αποκολλήθηκαν  από  ένα  αρχαίο  μνημείο  δυο  ογκώδεις  πλάκες,  καταγραφές  από  αρχαίες  επιγραφές, τις  οποίες  μετέφερε  στο  Βουθρωτό   και  στο Λονδίνο  μέσω  ιστιοπλοϊκου  από τον  τότε  αρμοστή  της  Κέρκυρας   Μαιτλάνδ. (Στοιχεία  από   Βιβλ. Αθαν. Πετριδη:  Κριτικαι   Επιστασίαι,  Πατραι   1866,  σελ.  21).

Δυστυχώς, δεν ήταν  η  μόνη  ανθρώπινη  παρέμβαση, με το πέρας των αιώνων  ,η  ιστορική  αυτή  πόλη   ακολούθησε  την τεθλιμμένη  οδό  των  διαφόρων  κατακτητών, με  άμεσο  αποτέλεσμα, σήμερα, να μην υπάρχει  διαθέσιμο  κάποιο  ιστορικό κομμάτι  που να μαρτυρά την ύπαρξη  αυτής.

Ιερά  Μονή  Koιμήσεως   Θεοτόκου  Σωρωνιάς

Το  Μοναστήρι της  Θεοτόκου  ανήκει  διοικητικά  στις  κοινότητες  Πλάκας-Καινούριου  της  Επαρχίας  Αλύκου  ,  πλησίον  του  Βουθρωτού  και  Αγχιασμού.

Όταν οι Αγωνιστές της ΕΟΚΑ ετοίμαζαν αντάρτικο στη Βόρειο Ήπειρο

Το 1959 μια ομάδα Κυπρίων Αγωνιστών της ΕΟΚΑ βρέθηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για να συνεχίσουν τις σπουδές τους που είχαν διακόψει την περίοδο του Απελευθερωτικού Αγώνα ενάντια των Άγγλων αποικιοκρατών. 

Μέσα σε ένα επαναστατικό κλίμα, με μεγάλα όνειρα που είχαν ωριμάσει σε έναν ηρωικό αγώνα έριχναν το βλέμμα τους μακριά, σ’ άλλους αγώνες του Ελληνισμού. Γι’ αυτό συνέστησαν τον Πανσπουδαστικό Σύνδεσμο Αγωνιστών Κύπρου (ΠΣΑΚ).

Πρώτος στόχος του Συνδέσμου ήταν να μεταφέρουν τη φλόγα και το επαναστατικό κλίμα του Αγώνα του 1955 - ΄59 από το ακριτικό νησί της Αφροδίτης σε μία άλλη ακριτική περιοχή του σκλαβωμένου Ελληνισμού, τη Βόρειο Ήπειρο.

Η Κύπρος το μαρτυρικό νησί, ανοικτό πάντα απέναντι στους ανέμους και τους κινδύνους επαγρυπνεί στις επάλξεις του έθνους.

Η Κύπρος άκουγε πάντα τη φωνή της ανάγκης και έσπευδε πρώτη να προσφέρει γενναιόδωρα τη δική της βοήθεια στα σκλαβωμένα αδέρφια. Είναι γνωστή η προσφορά της στους Βαλκανικούς Αγώνες του 1912 - ΄13, στον θρυλικό αγώνα του 1940 και σε άλλες κρίσιμες στιγμές.

Η υπόθεση των αλύτρωτων αδερφών ήταν από τα σοβαρά θέματα που απασχολούσαν σε συζητήσεις τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των Εγγλέζων, στα κρησφύγετα και σε άλλες δραστηριότητες τους.

Οι Κύπριοι φοιτητές σκληροπυρηνικά στελέχη του Αγώνα και εμπειροπόλεμοι θέλησαν έτσι να μιμηθούν τους Κρητικούς αντάρτες οι οποίοι στις αρχές του 20^ου αιώνα ενίσχυσαν μαζικά τον Μακεδονικό Αγώνα, κάνοντας μεγάλες θυσίες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Ο δάσκαλος και ιερέας Ευάγγελος Στ. Ιωαννίδης από το Αλύκο

Γεννήθηκε το 1880 στο Αλύκο της Βορείου Ηπείρου και ήταν ο πρωτότοκος γιος του Σταύρου και της Μαρίας Ιωαννίδη. Από μικρός αγαπούσε τα γράμματα. Αποφοίτησε από το Δημοτικό σχολείο στο χωριό του με άριστα  και μεταβαίνει στα Ιωάννινα το 1895 και εγγράφεται στην Α΄ τάξη του Γυμνασίου.

Ο Ελληνο-τουρκικός πόλεμος του 1897-98 έφερε την πείνα και την εξαθλίωση και στην οικογένεια Ιωαννίδη. Ο γιος του, τώρα, δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τι οικονομικές του υποχρεώσεις. Ο πατέρας του, ύστερα από 40 ώρες πεζοπορίας, βρέθηκε στα Ιωάννινα. Έβγαλε το καπέλο του στην πόρτα της εκκλησίας και εκλιπαρούσε τους πιστούς να τον βοηθήσουν ώστε ο γιος του να αποπερατώσει τις σπουδές. 

Με τον τρόπο αυτόν ο γιος του πήρε το ενδεικτικό της Γ΄ τάξης Γυμνασίου, το 1898 («Ελλην, Παιδεία Β. Ηπείρου» του Ν, Υφαντή). Ως άνθρωπος με πολλά χαρίσματα του προτάθηκε να διοριστεί δάσκαλος στα Ιωάννινα. Ο Ευάγγελος, όμως, προτίμησε να επιστρέψει στη γενέτειρά του, γιατί οι προσδοκίες του ήταν να προσφέρει στο δικό του χώρο που τον λάτρευε και που στέναζε κάτω από τον Τουρκικό ζυγό.

Διορίζεται δάσκαλος της Κεντρικής Σχολής Αλύκου, όπου φοιτούσαν μαθητές από τα χωριά: Αλύκο, Τσαούσι, Τρέμουλη και Πάλη, με 35 μαθητές. Ο Ιωαννίδης μετέτρεψε το Δημοτικό σχολείο του Αλύκου σε Αστική Σχολή («Το Δέλβινο» του Β. Μπαρά), δίνοντας σημασία στην σωστή διαπαιδαγώγηση της παιδείας του έθνους και την προετοιμασία άξιων διδασκάλων για τις ανάγκες του τόπου. Πίστευε πως με την σωστή εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας και της ένδοξης  Ιστορίας του Έθνους, θα ξυπνούσε μέσα τους η ελληνική συνείδηση και θα διεκδικούσαν την πολυπόθητη ελευθερία. Έτσι ο αφοσιωμένος δάσκαλος και διευθυντής της Αστικής Σχολής του Αλύκου έδωσε τα πρώτα ενδεικτικά σε άριστους μαθητές όπως στον Ανδρέα Χ. Ιωαννίδη, τον Γρηγόριο Μάσσιο, τον  Ιωάννη Παπαθανασίου, τον Ευάγγελο Κ. Ζάχο και στον Κωνσταντίνο Ν. Ιωάννου (αρχεία VIII Μεραρχίας Ιωαννίνων), οι οποίοι αργότερα, μαζί με το δάσκαλό τους, έγιναν οι στυλοβάτες των ελληνικών γραμμάτων στην περιοχή.